سلامتی: مواد غذایی که پخته ی آنها سالم تر است

مواد غذایی که پخته ی آنها سالم تر است

برای بیشتر میوه و سبزیجات درسته که خامشون سالم تره، اما نه همه شون. پختن برخی سبزیجات ساختار سخت سلولی اونا رو میشکنه و جذب مواد مغذیشون رو برای بدن راحت تر میکنه. البته این سبزیجات باید با روش درستی بپزن. کلم پیچ پخته ممکنه از کلم پیچ خام سالم تر باشه، اما اگه به روش نادرست و بیش از حد سرخ بشه دیگه سالم نیست. و اگه سالاد کلم خام رو دوست دارین پس نمیتونین در مقابل سالاد کلم پیچ بخار پز شده مقاومت کنین! پس بهتره تفکرتون درباره اینکه سبزیجات خام همیشه سالم تره رو عوض کنین.

اسفناج
پختن اسفناج توانایی بدن برای جذب مواد مغذی خارق العاده ای مثل کلسیم، آهن، منیزیم، لوتئین و آنتی اکسیدان هایی مثل بتا کاروتن (beta-carotene) افزایش میده. مثلا مقدار کلسیم اسفناج بعد از پخته شدن سه برابر میشه.

کلم پیچ
این سبزی فیبر زیادی داره، و پخته ی اون میتونه مقدار کلسترول رو پایین نگه داره. کلم پیچ خام هم اثرات کاهشی روی کلسترول داره اما نه به اندازه کلم پیچ پخته.

قارچ
قارچ پخته نه تنها یه انتخاب سالمه بلکی انتخابی امن هم هست. چند نوع قارچ هستن که با پخته شدن سالم تر میشن، مثل قارچ تکمه ای، که اگه خام سرو بشن هضمشون سخت تره. قارچ ها ساختار سلولی سختی دارن که پختن اونا باعث میشه مواد مغذی اش جذب شده و هضمشون راحت تر بشه و اگه حاوی سم باشن با پختن این سموم از بین میرن.

گوجه فرنگی
پختن گوجه فرنگی مقدار لیکوپن (lycopene) که در بدن آزاد میشه رو افزایش میده. گوجه فرنگی خام فقط حدود ۴ درصد از این آنتی اکسیدان (مرتبط با میزان ابتلای کمتر به بیماری های قلبی و سرطان) رو رها میکنه.

هویج
هویج شاید باعث نشه که توی تاریکی ببینیم اما به خاطر سطح بالای بتا کاروتن (آنتی اکسیدانی که در بدن به ویتامین A تبدیل میشه) به بهبود سلامت چشم کمک میکنه. تا حدی برای بدن سخته که هویج خام (و بتاکاروتنی که داره) رو هضم کنه. اما وقتی میپزه ساختار گیاهی سختش میشکنه و تبدیل میشه و ارزش مواد مغذی اش افزایش پیدا میکنه.

برگرفته از: ایران سان

بالاخره اسفناج آهن دارد یا نه؟

قسمت بد ماجرا آنجاست که اسفناج با تمام خوبی‌ها مملو از ماده‌ای به نام اگزالات است. در دنیای فانتزی کم نیستند تعداد شخصیت‌هایی که با خوردن اسفناج نیرو گرفته و افراد شرور را از پای در می‌آورند. ملوان زبل یکی از همین شخصیت‌های معروف است.
اسفناج مملو از آهن است؟! نسل‌هاست که مادرها به این عقیده ایمان دارند و تلاش می‌کنند فرزندانشان را به خوردن اسفناج عادت دهند. با این حال باید حقیقتی جالب را برای شما فاش کنیم. اسفناج با ۲.۷ میلی‌گرم آهن در هر ۱۰۰ گرم به هیچ وجه سبزی غنی از آهن نیست. حبوباتی مانند عدس یا لوبیا بیش از این سبزی حاوی آهن هستند. جالب‌تر آنکه بدن انسان آهن را بیشتر از محصولات حیوانی مانند قلوه، جگر و گوشت قرمز جذب می‌کند تا از محصولات گیاهی.
هر انسان بر حسب جنس و سن خود به حدود ۱۰ میلی‌گرم آهن در روز نیازمند است. به طور کل نیاز زنان به آهن بیش از مردان است و زنان باردار به ۲۷ میلی‌گرم آهن در روز نیازمندند.
از میان مواد تشکیل‌دهنده پوسته زمین، پنج درصد به آهن اختصاص یافته است و به عبارت دیگر این ماده در پوسته زمین بیش از کلسیم، منیزیم و سدیم یافت می‌شود. وظیفه آهن در بدن انسان حمل و نقل اکسیژن در خون است. مولکول آهن در وسط هموگلوبین‌ها قرار می‌گیرد و مولکول‌های اکسیژن را در میان رگ‌های خونی و مویرگ‌ها همراهی می‌کند تا آنکه در بافت‌ها آزاد شود. محل ذخیره مولکول‌های آهن نیز جگر، مغز استخوان و طحال است. آهن همچنین وارد سنتز برخی مولکول‌های بیولوژیکی می‌شود.
قصه از کجا شروع شد؟
آغاز این داستان که به نظر بسیاری از افراد واقعی می‌رسد، به سال ۱۸۷۰ باز می‌گردد. در آن سال «وان ولف»، بیولوژیست آلمانی تلاش کرد ارزش غذایی مواد را مورد بررسی قرار دهد. در حین بررسی ارزش غذایی اسفناج میزان آهن موجود در آن را به جای ۲.۷ میلی‌گرم در هر ۱۰۰ گرم، ۲۷ میلی‌گرم یادداشت کرد و همین اشتباه کوچک سبب شد افسانه‌ای دروغین در مورد اسفناج شکل بگیرد. چند سال بعد اشتباه دوم، اشتباه اول را تقویت کرد. یک محقق سوئیسی از دانشگاه بال به نام گوستاو وان بونگ میزان آهن را در اسفناج تازه و خشک مورد مقایسه قرار داد. کاملا واضح بود که میزان آهن در اسفناج خشک بیش از اسفناج تازه است اما در قرن ۲۰ کارتونی به نام ملوان زبل ساخته شد که خلاف این عقیده را ترویج می‌کرد. در این کارتون یک ملوان دریایی با پیپی در گوشه لب کنسرو اسفناج تازه را سر می‌کشد و قوی می‌شود. این کارتون خوبی‌های بسیاری داشت و البته بدی‌هایی. قسمت خوب ماجرا آنجا بود که اسفناج مملو از فیبر، ویتامین و مواد معدنی است.
همچنین تحقیقات دیگری نشان داده است این سبزی مملو از لوتئین و زاگزانتین دو آنتی‌اکسیدان مفید برای بینایی نیز هست. قسمت بد ماجرا آنجاست که اسفناج با تمام خوبی‌ها مملو از ماده‌ای به نام اگزالات است که می‌تواند سبب بروز نقرس شود. میزان نیترات نیز در اسفناج بسیار بالاست چون برای رشد به ازت نیازدارد.
در تمامی داستان‌های مواد غذایی به نظر می‌رسد اسفناج در مقایسه با سایر سبزی‌ها و میوه‌ها نقش اول را بازی کرده حال آنکه بسیاری دیگر از میوه‌ها و مرکبات و سبزی‌ها فواید بسیار بیشتری از آن برای بدن دارند. بهتر نیست کمی پرتقال، لیمو یا حتی شلغم بخوریم؟!

اسفناج فریز شده سرطان زا می شود؟

این کار در صنعت به نام «بلانچینگ» معروف است. «شنیده ام که نگهداری اسفناج در فریزر باعث سرطان زا شدن آن می شود؟ آیا این موضوع صحت دارد؟»
در پاسخ به ایشان باید بگویم اسفناج را می‌توان هم به صورت خام و هم پخته به مدت ۶ تا ۱۲ ماه داخل فریزر با دمای منفی ۱۸ درجه سانتی‌گراد نگهداری کرد. یکی از نگرانی‌هایی که مدت‌ها بین مردم وجود داشته و شما هم به آن اشاره کرده‌اید، نگرانی از تشکیل ترکیب‌های سرطان‌زایی مانند نیتروزامین در اسفناج پخته‌ای است که داخل فریزر نگهداری می‌شود. اتحادیه اروپا در این زمینه بررسی‌هایی را روی اسفناج‌های پخته و فریزشده انجام داد و متوجه شد که مقدار این نیتروزامین به قدری کم است که جایی برای نگرانی نیست.
به طور کلی، بهتر است ما اسفناج یا سایر سبزی‌ها را پیش از قرار دادن در فریزر، یک آب‌گردانی ساده بکنیم یعنی آنها را به مدت چند ثانیه در آب جوش قرار دهیم و خارج کنیم. این کار در صنعت به نام «بلانچینگ» معروف است. با این کار، آنزیم‌هایی که باعث قهوه‌ای‌شدن و پایین آمدن طول عمر سبزی‌ها می‌شوند از بین می‌روند و به این ترتیب ما می‌توانیم سبزی‌ها را برای مدت طولانی‌تری بدون نگرانی از تغییر رنگشان در فریزر نگهداری کنیم. البته به شما توصیه می‌کنم در صورت امکان، اسفناج را به جای پختن کامل، با همین روش آنزیم‌بری، کمی آب‌گردانی کنید یا آن را به شکل خام در فریزر بگذارید. با این وجود هرچند گفته می‌شود می‌توان سبزی‌های مختلفی از جمله اسفناج را ۶ تا ۱۲ ماه داخل فریزر گذاشت اما هرچه فاصله فریزکردن سبزی‌ها تا زمان مصرف شان کمتر باشد، عطر و طعم بهتری خواهند داشت. ضمن اینکه با کوتاه شدن زمان فریزکردن سبزی‌ها تا هنگام مصرف، ویتامین‌هایشان هم بیشتر حفظ خواهند شد و خوردنشان فایده بیشتری برای بدن خواهد داشت. البته عمر نگهداری سبزی‌ها و مواد غذایی پخته در فریزر به دلیل از دست رفتن بافت اولیه‌شان، نصف می‌شود و میزان ویتامین ‌C حدود ۵۰ درصد کاهش پیدا می‌کند.
دکتر مسعود کیمیاگر/ متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی/ استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی