بافت فرسوده ی سبزوار و راه های بهسازی ان

محمدعبدالله زاده-کارشناس باستان شناسی

بعضی می گویند بافت تاریخی یعنی فضائی که لا اقل معماری آن مربوط به 100 سال قبل باشد تا بتوان گفت اثر تاریخی است
در کتاب مجموعه قوانین مقررات ایین نامه هاو معاهدات سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری صفحه 23 قانون راجع به حفظ اثار ملی مصوب ابان ماه 1309 شمسی در ماده اول : " کلیه اثار صنعتی و ابنیه و اماکنی که تا اختتام دوره زندیه در مملکت ایران احداث شده اعم از منقول و غیر منقول با رعایت ماده سه این قانون را می توان جز اثار ملی ایران محسوب داشت و در تحت حفاظت و نظارت دولت می باشد . ."

بعدها مصوباتی اعلام شد اثری که دارای 100 سال عمر باشد تاریخی ست خواه منقول باشد یا غیر منقول منتهی باید شرایط کافی را احراز کند که شرط لازم تاریخی بودن است .

اولین کلنگ تخریب بافت معماری سبزوار در سال 1316 -1317 زده شد انهم با باز کردن محور شرقی غربی و محور شمالی جنوبی یعنی تخریب بازار سبزوار که در حقیقت تخریب : مدارس ، حسینیه ها ، آب انبارها ،حمامها و غیره بود اسم محور شرقی غربی شد بیهق و شمالی جنوبی اسرار . شریان حیات اقتصادی بازار است و در حقیقت این بازار بود که سوای نقش اقتصادی در سیر کولاسیون دسترسی به کوی و برزن و محله نقش اساسی داشت و پس از تخریب ، همان محل عهده دار این نقش شد ، منتهی سواره رو شد عوض پیاده رو سالها گذشت خیابان شریعتمدار از دل خیابان بیهق زاییده شد و سپس خیابان قائم خیابان کاشفی و خیابان مدرس و خیابان پیش نمازی لذا رشد و توسعه شهری باعث رشد و توسعه معابر و خیابان ها شد اینجا ورود تکنولوژی باعث تخریب شد اینجا نیاز مغایر مردم امروز سبزوار با نیاز دیروزشان باعث تخریب بافت و طراحی شهری امروزی شد اولین کمر بندی سبزوار به نام خیابان پهلوی در محل خیابان اعظیمیان امروزی رقم خورد و اولین خانه های گذر از معماری سنتی در اطراف خیابان پهلوی ساخته شد مثل خانه فروغی خانه اسکوئی خانه شریعتمدار خانه حقیران و ....... مریض خانه سبزوار نامش بیمارستان شد کاروانسراها نامش گاراژ شد و بیابان جایش را به خیابان داد . این روند رو به رشد تخریب بازار تداوم یافت تا بازماندهای بافت تاریخی معماری تحت عنوان بافت فرسوده یا قابلیت مرمت را دارد که بهسازی شود یا ندارد که تخریب شود. دیگر بحث محصوریت و محرمیت در معماری از بین رفت دیگر عنصر حیات به عنوان عنصر میان سرا که نقش سیر کولاسیون و تعامل بین مجموعه را داشت از بین رفت ، خط لبه و خط آسمانه و سایه انداز و معماری طبیعت گرا با تکنولژی غیر پایدار معوضه شد دیگر اینها واژ های ست که باید در کتاب سبک شناسی معماری مرحوم پیرنیا دنبال آن گشت جای این بافت ساختمانهای مرتفع جایگزین شد خوب بگذریم.

بیان مسئله

•در یک مقوله کلی به مرمت :
• سنتی و مدرن تقسیم می شود
• مرمت سنتی به مرمت؛ منقول و غیر منقول که در این مبحث مرمت غیر منقول با رویکرد باز زنده سازی بافتهای تاریخی متاثر از نظریه دکتر حسن حبیبی بررسی شده است .
•اولین سوال این است که آیا باید تمام بافت تاریخی تحت عنوان بافت فرسوده تخریب شود؟
•و با الگوهای مدرن امروزی طراحی شود ؟
• یا اینکه با در نظر گرفتن : فرهنگ ؛ دین و مذهب و اقلیم و تاثیر و تاءثر این موارد برمعماری و متقابلا معماری بر این موارد طراحی شود؟ یعنی اصل محرمیت در معماری اسلامی .
• سووال دوم نبود کاربریهای مورد نیاز امروز مانند: آموزشِی ، بهداشتی؛ ورزشی ؛ فرهنگی و فضای سبز و رفع گرههای ترافیکی ناشی از کاربری جدید چگونه در محل بافت تاریخی و در یک کلام تاب آوری بافت تاریخی در مقابل بلایای طبیعی و انسانی چگونه حل شود ؟
•هزینه های خرید املاک با و جود طرحهای بالا دست چگونه حل شود ؟
پاسخ
•شاید پاسخ به تمام سئوالات فوق را در مدیریت بحران بتوان تجمیع کرد. اگر موضوع را یک بحران اجتماعی در نظر بگیریم یک مدیریت کلان شهری با تمام ارگان و نهادها و سازمان و ادارات دولتی و مردمی قابل حل است .
•یعنی آمایش این محلها انتقال به شهرکهای اقماری و بازگرداندن مردم به محل پس از ایجاد سازه های ناشی از فرآیند امکان سنجی و نظر سنجی کاربری بافت.یعنی آنچه تحت عنوان بافت فرسوده و نا کار آمد و سکونتگاههای غیر رسمی از آن یاد می کنیم ؛ با مرمت و استحکام بخشی بافت تاریخی آنانیکه در سکونتگاههای غیر رسمی زندگی می کنند به سمت و سوی بافت تاریخی سوق دهیم یعنی آمایش جمعیت و سرزمین .
برای مثال بافت محله گلستان سبزوار
•گویش متفاوت این قوم با سبزواریها
•تفاوت گونه شناسی چهره ها
•عدم آمیزش با مردم شهر به صورت ازدواجهای درون قومی.
•حفظ مشاغل سنتی .
•حفظ معماری سنتی .
•تداخل عملکرد ابنیه .
•اغتشاشات منظری ناشی از بروز اقلام قابل فروش در کوی و برزن و خیابان که سد معبر می کند و گره ترافیکی ایجاد می کند
•راه حل
•اقلیم سبزوار موجب شده عمده مردم نظام معیشتی خود را بر اساس کشاورزی و دامداری به صورت رمه گردانی حفظ کنند . از سویی نظام موروثی حاکم بر املاک و زمین ناشی از شریعت اسلامی اجازه نمی دهد زمینها به صورت کلان کشاورزی شود و در نتیجه با گذشت زمان زمینها کوچکتر و کوچکتر شده در نتیجه نیاز به گاو آهن ؛ خیش . خورجین ؛ پالان و زین و یراق اسب غلاده ؛ بیل و در کل لوازم کشاورزی قدیم هنوز بازار خود را در سبزوار حفظ کرده است لذا می بینیم این مشاغل زنده هستند و تداوم آن در محله غربتها ناشی از موارد فوق است یعنی کشت غرقابی بجای آبیاری مکانیزه برداشت با داس و ایجاد خرمن بجای وسایل مدرن مانند کمباین و رمه گردانی که مرتع را از بین می برد بجای دامداری مدرن.
•از سویی در مرکز شهر قرار گرفتن این محله و فرسودگی بافت و موارد بالا مزید بر مشکلات شهری ناهمگونی را بوجود آورده است
•که با زنده سازی بافت را می طلبد .
هدف
•باز زنده سازی بافت
•با رعایت اصل محرمیت در معماری
•تفکیک محل کار از محل زندگی
•ایجاد فضاها با کاربری : بهداشتی ؛ آموزش ؛ ورزشی فرهنگی . فضای سبز و غیره .
•بهسازی و مقاوم سازی ابنیه با رعایت شئون: فرهنگی ,مذهبی , نظام مهندسی و اقتصادی
ضرورت
•از سال 1316 و 1317 که بازار سبزوار تخریب شد و دو محور شمال جنوبی و شرقی غربی در شهر گشایش یافت که نام آن را بیهق و اسرار گذاشتند و این محدوده برای تردد افرادی بود که در یک مساحت 45 هکتاری سکونت داشتن تا کنون در بافت خیابانهای: مدرس , پیش نمازی , قائم , حکیم در بافت ایجاد شده و رشد جمعیت و توسعه شهری گرههای ترافیکی بزرگی ایجاد کرده که می شود گفت معضل شده است لذا ضرورت تدوین و تبین این مقاله در تفهیم مشکلات و ارائه راه کارهای آن ضروری ست
چکیده
•در این مقاله سعی بر آن بوده معضل بافت فرسوده محله غربتها متکی بر نظریه پردازان مرمت با رویکرد ویژه به مبانی نظری مرمت و باز زنده سازی شهری بافتهای فرسوده دکتر حبیبی بررسی شود ابتدا بیان مسئله شده سپس هدف و ضرورت تهیه مقاله و راهکارهای مربوطه ارائه گردیده است
کلید واژه
•بافت تاریخی دارای ارزش و فاقد ارزش معماری
•مرمت شهری
•اقتصاد
•اقلیم
•فرهنگ
•معماری
•دین و مذهب
خط لبه خط آسمانه محرمیت محصوریت

چه می کنند فرهنگیان انجمن اسلامی سبزوار!!

سبزوار نگار/هواتقریبا نیم ساعتی از گرگ و میش گذشته بود سید امین و حاجی ابتکار پچ پچ کنان و مطابق معمول سر وقت وارد دفتر انجمن شدند.آقا مجید هم که شهره است به نظم و انظباط آمد.من و خیلی دیگر از اعضا و حتی آقا مجید هم که تازه سایت سبزوار نگار را راه اندازی کرده اصلا فکر نمی کردیم که چند روز دیگر چه می شود واز همین دفتر کوچک سه در چهار چه خبری به دنیا مخابره می شود...

نامه برادر انجمنی را خطاب به ریاست جمهوری و همه دیگر ریاست ها بخصوص مجلسی ها جاجی ابتکار خوانندند .برادر نویسنده هم با صدای مخصوص خودش خواند و همه تایید کردند که بله بفرستید و بگذارید روی سایت.مجید آقا مقدمات تکنیکی و فنی را آماده کرد و گذاشت روی سبزوار نگار خودش ولی چندین ساعت بعد این بار بجای اینکه حراستی ها و دیگر برادران هی بگویند وردار وردار !این فرهنگیان سراسر ایران بودن که هی می گفتند به به بذار بذار و چشم همه روز خوب ببیند که به گفته آقا مجید چند ده هزار فرهنگی ایرانی که درد دلشان را در این نامه دیده اند آن را امضا نموده اند و نظر گذاشته اند و حالا همه فرهنگیان ایران یکصدا شده و می گویند چه می کنند این فرهنگیان سبزوار!!! چه می کند این آقا مجید و این ابتکار و.../ نقد و طنز سیاسی اجتماعی شهرستان داورزن (ویز ویز)

نگاهی به ابنیه قدیمی در سبزوار+عکس

سبزوارنگار/ شهرستان سبزوار، دارای بافت درون‌گرا، متاثر از شرایط آب و هوایی می‌باشد، از بررسی بافت سنتی سبزوار، می‌توان به ویژگی‌هایی دست یافت، که از جمله آنها می‌توان، به جهت و امتداد کوچه‌ها و راسته‌ها اشاره کرد که بیشتر شمالی – جنوبی و شرقی – غربی بوده، کوچه‌ها و گذرها غالبا با قلوه‌سنگ فرش شده بودند و چیدمان خانه‌ها، به صورت شطرنجی است و جهت اصلی خانه‌ها، با تبعیت از شیب زمین شمالی و جنوبی بوده است.

همچنین ایوان رو به جنوب در زمستان، برای استفاده از آفتاب اهمیت داشته، درها و پنجره‌های خانه‌ها، غالبا کوچک بوده است و معمولا مصالح به کار رفته‌در بناهای سنتی بسیار همگون و متناسب با طبیعت و اقلیم شهر و عمدتا از آجر و خشت و گل و چوب بوده است.

خانه‌های سنتی سبزوار، تحت تأثیر عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و زیست محیطی شکل گرفته است؛ همه عناصر واحد مسکونی در کنار هم گرداگرد یک فضا قرار داشته که تشکیل یک خانه را می‌داده است. 

 این عناصر هم شامل: (اتاق، دالان، پنجره، سقف و ...) است که متأثر از شرایط اقلیمی آن مکان بوده است.

 نمای خارجی خانه‌ها، از آجر یا کاهگل و گچ و یا ترکیبی از آنها می‌باشد. نمای بیرونی و درونی خانه نیز پایگاه اعتبار و حیثیت اجتماعی افراد بوده است.

خانه اسکویی ها  با معماری منحصر به فرد

 

در بافت قدیم، خانه‌ها، اکثرا فاقد نقشه بوده‌اند و به طور ذهنی و انتزاعی برای ساخت آن اقدام می‌کرده‌اند. پشت‌بام‌ها عموما کاهگلی است.

 

بیشتر خانه‌های قدیمی سبزوار معمولا دور تا دور حیاط و رو به قبله یا رو به آفتاب، احداث می شده است.

 قبل از شروع خانه‌سازی، در قدیم رسم بوده است ((ساعت می‌گرفتند.)) یعنی از روی کتب دینی و ساعت این کار را تعیین می‌کردند و در صورتی که روز و ساعت مشخص می‌شد، در آن روز معین و مشخص ابتدا با گفتن ذکر و طلب یاری از خدا  کار را شروع می‌کردند.

پس از مدتی، وقتی سقف خانه را می‌پوشاندند، صاحب‌خانه، یک گوسفند یا برّه یا خروس، بنا به وسع خود ذبح می‌کرد و خون قربانی را به اطراف خانه می‌پاشیدند.

آداب شروع اسکان سکونت در خانه‌ای، که تازه ساخته شده و نوبنیاد است و یا خانه‌ای که عروس و داماد برای اولین بار به آن وارد می‌شوند، همراه با آداب خاصی صورت می‌گیرد.

معمولا برای ورود به منزل نو (مبارک باد) می‌گفتند و گوسفندی ذبح می‌کردند، افراد فامیل نیز کله قند، شیرینی و حتی تخم مرغ، به عنوان چشم‌روشنی می‌آوردند و صاحب منزل نیز یک سور (میهمانی) می‌داد.

در هنگام سکونت در یک خانه جدید صاحبخانه افراد فامیل را دعوت کرده و یک روحانی می‌آمد روضه حضرت ابوالفضل (ع)، امام حسین (ع)، یا موسی بن جعفر (ع) می‌خواند.

عروس و داماد که تازه ازدواج کرده بودند، هنگام ورود به خانه جدید، معمولا رسم بود، که عروس دستش را درون عسل می‌کرد و آنرا بالای سردر خانه می زد، به این مفهوم که (کامت شیرین) باشد.

 همچنین کاسه‌ای پر از جو، را جلوی پای عروس قرار می‌دادند، تا هنگام ورود به اتاق آن‌ قدر آن‌ را با پا به سمت جلو می‌زد، تا کاسه برگردد و جوها روی زمین بریزد و منظور از این کار، آن بود که (او با خود روزی می‌آورد)

خانه تاریخی دارینی

 خانه غلامحسین هراتیان موسوم به غلام ملا شمس

خانه شریعتمدار تهرانی

خانه تاریخی اعظیمیان قدمت دوره تیموری شهر سبزوار خیابان مدرس

خانه تاریخی اولیاء موسوم به افچنگی  سبزوار خیابان مدرس کوچه  9 بام

 منبع:وبلاگ سبزوار زیبا

تیم فوتبال شهید اکبری سبزوار به لیگ برتر استان صعودکرد

به گزارش مجله ی اینترنتی سبزوارنگاربه نقل از از کمیته اجرایی هیات فوتبال استان, بازی پلی آف بین دو تیم شهید اکبری سبزوار و کاوه مشهدبرگزار شدکه درنتیجه تیم شهید اکبری سبزوار موفق شد در ضربات پنالتی حریف خود را شکست دهد و به همراه آبریزان مشهد به لیگ برتر فوتبال بزرگسالان استان صعود نماید.

تیم فوتسال نونهالان ثامن الحجج (ع) سبزوار قهرمان خراسان رضوی شد

سبزوارنگار/تیم فوتسال نونهالان ثامن الحجج (ع) سبزوار توانست در رقابت های قهرمانی استان با کسب عنوان قهرمانی رقابت ها که در تربت جام برگزار شد جام قهرمانی این دوره از مسابقات را برای سبزوار به ارمغان بیاوردز

شایان ذکر است آکادمی فوتسال باشگاه فرهنگی ورزشی ثامن الحجج سبزوار با استعدادیابی توانسته موفقیت های خوبی را بدست آورد .

انتظار می رود با این روند و برنامه ریزی بهتر در آینده نزدیک شاهد درخشش بیشتر ورزشکاران شهرستان سبزوار در لیگ های مختلف باشیم ./اداره ورزش و جوانان سبزوار