معبد سومنات

بت‌خانه معروف سومنات از مشهورترین معابد هندو، بود که جایگاه والایی در نزد هندوان داشت. از این بت-خانه عظیم، بعدها توصیف های خیال انگیزی در برخی روایات تاریخ نگاران، از جمله الکامل ابن اثیر(م630 ق)، نخبه الدهر دمشقی(م727 ق) و غیره آورده شد. محمود غزنوی که از او با عنوان غازی یاد می‌ کنند، در لشکرکشی‌هایش به هند، با نماد‌های مذهبی هندوان به شدت برخورد کرد و این معبد را نیز ویران نمود.

طبق پاره‌ای از نقل‌ها، قطعاتی از آن به سرزمین‌های اسلامی از جمله شهر غزنین انتقال یافت. این مقاله، پس از بررسی سرگذشت این بت، به جایگاه آن در نزد هندوان و سرنوشت آن می‌پردازد.

 بت‌خانه سومنات و بت اعظم آن، از جایگاه ویژه‌ای در نزد هندوان به خصوص شیواپرستان داشت و قدرت های خاصی را برای آن قائل بودند، این جایگاه را تا حدی می‌توان با جایگاه مکه و کعبه برای مسلمانان مقایسه کرد. فقدان برخورد و مقاومت هندوان در مقابل محمود نیز ناشی از آن بود آنان که اعتقاد داشتند بت اعظم قدرت مند و به دفاع از خویش قادر است. نکته دیگر در این بحث عدم تساهل و تسامح مذهبی سلطان محمود غزنوی در برابر هندوان و بت پرستان است؛ البته این عدم تسامح، هم‌کیشان غیر سنی محمود را نیز شامل می‌گردد، اما نباید دیدگاه بعضی را در مورد بت شکنی محمود از نظر دور داشت که وی در پی ثروت نیز بود؛ ولی روش محمود، با تعصب مذهبیِ سنی‌گری او قابل ترکیب است به ویژه که در بعضی موارد با یک دیگر هم سو نیز هستند. نکته سوم در این نوشتار، سرانجام بت بزرگ سومنات است. بی شک محمود قطعاتی از این بت را به غزنین مرکز حکومت خویش منتقل نمود و بر در جامع غزنین قرار داده و در منابع اتحاد نظر وجود دارد؛ اما درباره انتقال قطعاتی از آن به دیگر نقاط سرزمین اسلامی هم چون مکه و مدینه، فقط در برخی منابع مطالبی وجود دارد که نمی توان آنها را قاطعانه تأیید کرد.