از کدام خال بترسیم؟

اکثر خال ها خوش خیم و غیر سرطانی هستند... این روزها سوزاندن خال ها با لیزر خیلی مد شده است ولی آیا واقعا هر خالی نیاز به برداشتن دارد؟ با دکتر بهروز باریک بین، متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره انواع خال ها و روش های برداشتن آن به گفتگو نشسته ایم.
آقای دکتر! هر خالی که روی پوستمان می بینیم خطرناک است؟
نه، خال ها انواع مختلفی دارند و بعضی از آنها شانس بیشتری برای سرطانی شدن دارند. ملانوم که خطرناک ترین سرطان پوستی است، می تواند روی بعضی از انواع خال ایجاد شود. خال های مادرزادی با قطر بیشتر از ۲۰ سانتی متر بالاترین خطر را از نظر تبدیل شدن به بدخیمی دارند. خال های غیرعادی و بدشکل نیز شانس زیادی برای تبدیل به ملانوم دارند. ابتلا به این نوع خال می تواند زمینه ارثی داشته باشد و در افرادی که سابقه فامیلی رخداد ملانوم در آنها وجود دارد، احتمال ابتلا به ملانوم بالاست.
از کجا بفهمیم که خال، سرطانی هست یا نیست؟
برای افتراق یک خال خوش خیم از خال سرطانی، باید خال را خوب نگاه کرد و توجه خاصی به اندازه، شکل، لبه ها و رنگ آن داشت. تشخیص زودرس ملانوم احتمال علاج کامل آن را بسیار بالا می برد ولی در مراحل دیررس، درمان نمی تواند جلوی پیشامدهای بد سرطان را بگیرد. معیارهایی که در افتراق ملانوم از خال معمولی کمک می کنند، عبارت اند از:
الف) عدم تقارن: خال های معمولی اغلب مدور و قرینه هستند ولی ضایعات ملانوم معمولا شکلی نامتقارن دارند. به این ترتیب که اگر بخواهیم خطی فرضی از وسط ضایعه رسم کنیم، قادر به تقسیم و قرینه سازی ضایعه به دو قسمت نخواهیم بود.
ب) نامنظمی لبه ها: لبه های ضایعات خوش خیم معمولا یکنواخت هستند ولی لبه های ضایعات بدخیم (ملانوم) اغلب نامنظم و مقرنس و دندانه دار می باشند.
ج) رنگ: ضایعات خوش خیم معمولا به طور یکنواخت رنگ قهوه ای روشن یا تیره و یا سیاه دارند اما در ضایعات بدخیم ملانوما اغلب طیفی از رنگ های مختلف وجود دارد (قهوه ای روشن یا تیره، سیاه و حتی آبی یا قرمز).
د) قطر: خال های معمولی اکثرا کمتر از شش میلی متر قطر دارند اما ملانوم از نظر اندازه بزرگ تر بوده و اغلب بیش از شش میلی متر قرار دارد.
هر تغییررنگ قهوه ای یا سیاهی خال است؟
اگر به صورت یا پوست بدن خود نگاهی بیندازید متوجه خال یا خال های متعددی خواهید شد. باید توجه کنید که هر تغییر رنگی که قهوه ای یا سیاه باشد لزوما خال نیست. به عنوان مثال کک و مک، لنتیگوها و سبورئیک کراتوز از جمله ضایعاتی هستند که توسط افراد غیر متخصص ممکن است خال تشخیص داده شوند. اکثر خال ها در طی ۲۰ سال اول زندگی ظاهر می شوند، گرچه بعضی خال ها ممکن است تا سنین بالاتر نیز ظاهر نگردند. بعد از سن ۳۵ سالگی پیدایش خال جدید نادر است. به هر حال الگوی رشد خاص خود را دارد. خال ها معمولا ابتدا سطح صاف و به رنگ قهوه ای یا سیاه دارند و با گذشت زمان معمولا به کندی بزرگ و برجسته شده و رنگشان کمی ملایم تر می شود. در سنین بالاتر خال ها به رنگ پوست در می آیند. دوره متوسط این تغییرات حدود ۵۰ سال است. بعد از تماس با نور خورشید، در سنین نوجوانی و جوانی، هنگام بارداری و یا به دنبال مصرف برخی داروها یا هورمون ها، خال ها می توانند بزرگ تر و تیره تر شوند و یا خال های جدیدی ظاهر شوند.
متخصصان پوست چه کمکی به افراد در تشخیص خال هایشان می کنند؟
اکثر خال ها خوش خیم و غیر سرطانی هستند و تنها ضایعاتی نیاز به اقدامات درمانی دارند که به نحوی غیر عادی باشند یا بیمار به لحاظ زیبایی تقاضامند برداشتن خال هایش باشد. هر لکه یا خالی که به طور ناگهانی دچار تغییراتی در اندازه، شکل و یا رنگ شود و یا دچار خون ریزی، خارش یا درد شده و یا زخمی گردد، نیاز به بررسی بیشتری دارد. همچنین خال هایی که بعد از ۲۰ سالگی ظاهر می شوند نیاز به توجه دارند. تنها متخصص پوست است که می تواند متوجه شود که آیا یک خال خطرناک است و یا خطرناک نمی باشد و به همین دلیل تنها متخصص پوست مجرب است که می تواند مجوز درمان غیر جراحی خال ها را داشته باشد. پزشک متخصص پوست، به مجرد اینکه شک کند که یک خال ممکن است غیرمعمول باشد برای کسب اطمینان تمام یا قسمتی از خال را برای جراحی برمی دارد و آن را برای آزمایش به آزمایشگاه آسیب شناسی می فرستد. اگر فقط قسمتی از خال برداشته شده باشد و جواب آسیب شناسی، سرطان خال باشد بایدکل ضایعه همراه با قسمتی از پوست سالم اطراف آن مجددا برداشته شود. نمونه برداری از یک خال هرگز به سرطانی شدن آن منجر نمی شود.
بالاخره بهترین راه برداشتن خال چیست؟
بهترین و علمی ترین راه برای برداشتن خال ها، جراحی و خارج کردن کل خال تا چربی زیر جلدی و سپس دوختن پوست توسط بخیه می باشد و اگر جراح (متخصص پوست و یا جراح پلاستیک) ماهر باشد، عموما نتیجه زیبایی عمل بسیار قابل قبول خواهد بود. روش دیگر، تراشیدن ضایعه توسط تیغ جراحی است و قسمت تراشیده شده نیز بهتر است برای آزمایش آسیب شناسی فرستاده شود البته این روش احتمال عود مجدد دارد که در این صورت باید به متخصص پوست جهت درمان تکمیلی مراجعه کرد اما امروزه از لیزرها نیز برای برداشتن خال ها استفاده می شود.
می توان برای سوزاندن خال به پزشکان عمومی مراجعه کرد؟
هرگز این روش و نیز روش های غیرجراحی دیگر مثل سوزاندن توسط دستگاه کوتر یا توسط برخی اسیدها نباید توسط افراد غیرمتخصص پوست انجام شود زیرا تنها این افراد هستند که می توانند از ابتدا تشخیص دهند که آیا یک خال کاملا خوش خیم است و یا نه و در صورت شک به هرگونه بدخیمی هرگز استفاده از روش های غیرجراحی مثل لیزر صلاح نیست. به هر حال اگر متخصص پوست تشخیص داد که خالی از نظر بالینی کاملا خوش خیم است با احتیاط فراوان می تواند از لیزرهای لایه بردار برای برداشتن خال استفاده کند. نقص بزرگ این روش این است که نمونه ای برای فرستادن به آزمایشگاه آسیب شناسی باقی نمی ماند. در صورتی که به عنوان یک قانون هر بافتی از بدن به خصوص خال که برداشته می شود باید برای آسیب شناسی به آزمایشگاه فرستاده شود.
با لیزر می توان خال را برداشت؟
استفاده از لیزرهای مورد استفاده برای پاک کردن خال کوبی ها در مورد خال ها به هیچ وجه صلاح نیست زیرا فقط رنگ فعال از بین می رود و هنوز سلول های خال باقی می مانند ولذا اگر روزی سرطانی شوند، تشخیص آن بسیار مشکل و دیررس خواهد بود. به هر حال توجه کنید که اغلب مجامع علمی دنیا، برداشتن خال با لیزر را مورد تایید قرار نمی دهند زیرا تاثیر اشعه لیزر روی سلول های رنگدانه ساز خال در درازمدت هنوز کاملا مشخص نیست.
با خال های مودار چه کنیم؟
برای خال های مادرزادی (که اغلب نیز مودار می باشند) بهترین راه جراحی و برداشتن کامل آنها است زیرا خطر سرطانی شدن این خال ها در صورت باقی ماندن از سایر خال ها بیشتر است. هرچه سایز خال مادرزادی بزرگ تر باشد، خطر تبدیل آن به ملانوم نیز بیشتر می شود.
سوزاندن با کوتر و امواج رادیویی چطور؟
در مورد روش هایی مثل سوزاندن توسط کوتر یا دستگاه رادیوفرکوئنسی نیز همان مسایلی که در مورد لیزر ذکر شد، صدق می کند. یعنی این روش ها فقط توسط افراد متخصص پوست و فقط در بعضی بیماران خاص قابل استفاده است و این طور نیست که هر پزشک غیرمتخصص پوستی مجاز باشد که با هر روش غیرجراحی خال های بیمار را بردارد زیرا کوچک ترین اشتباه در تشخیص اولیه می تواند به مرگ بیمار بینجامد.