آزمایش های باکتریولوژی آب
میکرو ارگانیسم های موجود در محیط آبی (آب یا فاضلاب) مجموعه ای از موجودات ریز جانوری و گیاهی هستند که در انواع ویروس ها، باکتریها، تک یاخته ها و پر یاخته ها، قارچها و جلبک ها، کیفیت میکروبی نمونه های آبی و فاضلاب را تعیین می کنند. گروهی از آنها بیماری زا بوده و از طریق مصارف گوناگون آب به اشکال مستقیم و غیر مستقیم موجب بیماری و ناخوشی می شوند.
دسته ای از میکروارگانیسم های محیط آبی توانایی ایجاد مزاحمت در منابع آب، سیستم های انتقال آب و فاضلاب و مخازن نگهداری آب را داشته و در نتیجه بسیاری از آنها ناخواسته و مزاحمند.
تعدادی از میکروارگانیسم ها نیز از نقطه نظر فرآیندهای تصفیه بیولوژیکی اهمیت می یابند و حضور و فعالیتشان در این گونه موارد ضروری و حیاتی است.
آزمایش های میکروبیولوژیکی از نظر نوع موجودات مورد مطالعه و نیز با توجه به هدف از بررسی کیفیت منابع آب و فاضلاب گوناگونی بسیار دارند که از میان آنها آزمایش های تعیین کیفیت باکتریولوژیکی به دلیل اهمیت بیشتر به ویژه از جهت بیماری زایی به عنوان شاخص های میکروبی آب مورد بحث قرار می گیرند.
نخستین اهمیت بیماری های مرتبط با آب به ویژه انواع منتقله توسط آب آشامیدنی موجب گشته که بررسی کیفیت آب از نظر میکروارگانیسم های بیماری زای موجود در آن جایگاه ویژه ای در آزمایش های کیفی آب و فاضلاب بیابد.
نخستین هدف این بررسی ها، تعیین میزان آلودگی آب به فاضلاب های انسانی است زیرا عوامل بیماریزای موجود در روده انسان و دیگر جانوران خونگرم می توانند به آب راه یافته و به طور مستقیم و غیر مستقیم انسان را بیمار سازند.
با این که تعیین حضور باکتری های بیماریزا در آب امکان پذیر است ولی تفکیک و شناسایی بسیاری از آنها غالباً پیچیده بوده و دستیابی به نتایج کمی در اندازه گیری ها مشکل می باشد. بنابراین برای ارزیابی کیفیت آب از جهت آلودگی به این گونه عوامل بیماریزا (آلودگی مدفوعی)، از شیوه های غیرمستقیم و مبتنی بر شناسایی و تعیین گروهی خاص از باکتری ها (میکروارگانیسم های طبیعی روده) که به نام باکتری های شاخص Indicator bacteria نامیده می شوند، استفاده می گردد.
به منظور انتخاب شاخص های مناسب، باکتری های گروه کلیفرم که معمولترین میکروارگانیسم های طبیعی روده انسان و دیگر جانوران خونگرم می باشند. به عنوان معیارهای بهداشتی آب پیشنهاد شده اند، هرچند که تجربیات نشان داده است که آنها برای این منظور بهترین و کاملترین نمی باشند.
کل کلیفرمها Total coliforms باکتری های گرم منفی هستند که می توانند ظرف 24 ساعت تا 48 ساعت در دمای 35 تا 37 درجه لاکتوز را تخمیر کرده و اسید، گاز و آلدئید تولید نمایند. این گروه سیتروکروم – اکسید cytochrome – oxidase منفی بوده و قادر به تولید اسپور spore نمی باشند.
کلیفرم های مدفوعی Fecal coliforms یا کلیفرم های گرمادوست (مقاوم به گرما) Thermototerant زیر گروهی از باکتری های کلیفرم هستند که ضمن دارا بودن تمام ویژگی های گروه اصلی، در دمای بالاتر (44 تا 5/4 درجه) رشد بهینه داشته و می توانند از تریپتوفان، ایندول تولید کنند. باکتری هایی که تمام ویژگی های اشاره شده را دارند تحت عنوان اشریشیاکلی Escherichia coli (E.coli) احتمالی شناخته می شوند. تایید حضور E.coli توسط روش های دقیق تر صورت می گیرد.
از آنجایی که در برنامه ریزی برای تهیه نمونه های میکروبی نظارت خاصی می بایست در مورد این مسئله در نظر گرفته شود. در ابتدای این امر به مواردی از نمونه برداری اشاره می شود به علاوه انجام آزمایش به روی نمونه های میکروبی نیاز به بکارگیری وسایل و دستگاه های ویژه ای دارد که در آزمایشگاه به آنها خواهیم پرداخت.